Regentenroute (9 kilometer)

Deze route, die langs de belangrijkste historische plaatsen van Biest-Houtakker gaat, is vernoemd naar de regenten van de Gemeint. De Gemeint of “gemeente”(25) omvat de gemeen-schappelijke gronden die al bijna zeven eeuwen in het bezit zijn van de inwoners van "De Biest". De regenten, gekozen uit en door de inwoners van Biest-Houtakker, beheren deze gronden. Een situatie die inmiddels uniek is in Nederland. (Voor meer bijzonderheden zie bij de menukeuze Historie.)

Het hiernaast afgebeelde bronzen beeldje dat de regenten bij het schouwen van de gronden uitbeeldt, staat midden in het dorp op het pleintje tegenover de kerk.

Beginnend bij de kerk volgt deze route de knooppunten:

De route is te vinden in de Themaroutegids pagina’s 72/73. De route gaat rond het hele dorp inclusief de Westrik (Westerwijk) en gaat uiteraard ook door de Gemeint. Er wordt zoveel mogelijk over zandwegen gelopen, maar enkele stukjes verharde weg zijn onvermijdelijk.

Opdeling

De route bestaat uit twee lussen die door een stukje Kanaaldijk (van knooppunt 22 naar knooppunt 24 en op de terugweg hetzelfde stuk langs de andere kant van het kanaal) met elkaar verbonden zijn. De route kan dus in twee kortere wandelingen opgedeeld worden. De grootste, westelijke lus gaat over de Bosscheweg, de Schijf, een stuk Klein Westerwijksestraat, Heiligstraatje en Veldbraken, en langs het kanaal terug naar het beginpunt. Dit omvat de knooppunten:

23 – 22 – 24 – 25 – 26 – 28 – (15) – 01 – 02 – 29 – 03 – 09 – 22 – 23.

Deze wandeling is in haar geheel 8,4 kilometer lang, en 7,4 kilometer zonder knooppunt 15.

De kleine, oostelijke lus gaat over de Kanaaldijk tot voorbij het Spruitenstroompje en dan rechtsaf dwars door de Gemeint over de Leijdijk en de Bundersweg naar de camping, en langs de Biestsestraat terug naar het beginpunt. Dit omvat de knooppunten:

23 – 22 – 21 – 20 – 68 – 67 – 23.

Deze wandeling is slechts 2,4 kilometer lang.

Verkortingen

De lus over de Westrik (langs knooppunt 15) kan worden overgeslagen door van knooppunt 28 door te steken naar knooppunt 01. Hierdoor wordt de wandeling met 1 kilometer verkort.

Een drastischer verkorting met 3,6 kilometer wordt bereikt door aan het begin van de grote lus, komend vanaf het kanaal bij knooppunt 25 op de Biestsestraat niet rechtdoor de Bosscheweg te blijven volgen, maar rechtsaf te gaan de Biestsestraat op naar knooppunt 02. Let op: deze wandelroute gaat na 150 meter linksaf de Klein Westerwijksestraat op en buigt daar na 400 meter rechtsaf een zandweg op naar knooppunt 2.

Zoals bij Opdeling is beschreven kan de wandeling na het afleggen van de grote lus worden beëindigd door vanaf knooppunt 09 / 22 langs de Akkerstraat en het Kerkepadje terug te keren naar 't Gebint. Terugkeren over de Biestsestraat vanaf knooppunt 29 bij de Biestse brug is even lang en heeft als nadeel dat er dan geheel over de straat gelopen moet worden.

Als u wel opteert voor teruglopen langs de Biestsestraat kan deze lus van 7,7 of 6,7 kilometer veraangenaamd en met nog een halve kilometer verkort worden door vanaf knooppunt 02 op de Veldbraken rechtsaf te gaan deels over een zandweg en deels over de Klein Westerwijksestraat naar knooppunt 25 halverwege de Biestsestraat bij de Bosscheweg.

Oversteken naar de Driehuizenroute

Vanaf de Driehuizenroute kan uit de buurtschap Driehuizen komend doorgestoken worden naar de Regentenroute. Voor de beschrijving zie bij de Driehuizenroute.

Omgekeerd kan vanaf de Regentenroute al na 2,5 kilometer (knooppunten 23 – 22 – 24 – 25 – 26) aan het begin van de Bosscheweg bij het oude schoolhuis (knooppunt 26) doorgestoken worden naar de Driehuizenroute (van knooppunt 26 via knooppunt 63 naar knooppunt 64 op de Akkerstraat). Vervolgens kan de bedevaartweg terug naar het centrum van de Biest genomen worden, of in omgekeerde richting het langere stuk Driehuizenroute door Driehuizen, door de weilanden naar de Gooren, en langs de Biestsestraat terug naar het centrum of de camping.

Routebeschrijving 

Startpunt

Als startpunt kunt u het dorpshuis 't Gebint (school, café en zaal) van Biest-Houtakker nemen (Biestsestraat 38, 5084 HE), met een groot parkeerterrein en het informatiepaneel achter het café. De route loopt op de terugweg langs de minicamping (bij knooppunt 68), dus u kunt ook vanaf de camping vertrekken en ook daar weer eindigen.

Knooppunt 23 ligt op de Biestsestraat voor de inrit langs de school naar café Ome Toon en het parkeerterrein. De school en het aangebouwde schoolhuis zijn gebouwd in 1914. Tot 1971 woonde de bovenmeester van de school in het schoolhuis, dat nog zijn oorspronkelijke uiterlijk heeft. De gevel van de school is gemoderniseerd.

Loop het straatje langs 't Gebint in, langs het infopaneel op het parkeerterrein en ga door het hek het Kerkepadje in, richting knooppunt 22. Dit paadje komt uit op de Akkerstraat. De "hoekpaal" aan de overkant van de Akkerstraat geeft aan dat de route rechtsaf gaat naar het kanaal.

Rechts van het knooppunt ligt de Holenakkerbrug.

De Holenakker, waarnaar deze brug vernoemd is, is een deel van de Gemeint aan de overkant van het kanaal langs het Spruitenstroompje. Dit was vroeger moerasland. Toen de Biest geplunderd en platgebrand was door de bendes van de graaf van Gelre en later in de Tachtigjarige Oorlog nog eens door de Oostenrijkers, zocht de bevolking een heenkomen in holen in dit moeras.

De route gaat hier linksaf, 500 meter langs het kanaal naar knooppunt 24 bij de Bosscheweg. Onderlangs de hoge kanaaldijk loopt een smal pad. Dit is het vroegere “jaagpad”, dat gebruikt werd om schepen te trekken.

Na 150 meter maakt het kanaal een bocht. Daar krijgt de wandelaar een verrassend uitzicht over de hele lengte van het kanaal op “De Stadsheer”, een modern appartementengebouw midden in het centrum van Tilburg. Bij de Tilburgers heeft dit gebouw de bijnaam “de vogelkooikes” gekregen, vanwege de hangende glazen uitbouwtjes.

Bij knooppunt 24 gaat de route linksaf de Bosscheweg op naar knooppunt 25.

Deze eeuwenoude zandweg, die verder gaat aan de overkant van het kanaal, was in het hertogdom Brabant onderdeel van de verbindingsweg Antwerpen – Turnhout – Den Bosch. Toen het kanaal gegraven werd vanaf 1918 werd de weg hier onderbroken en verloor hij zijn functie.
Dit punt ligt midden tussen de twee kanaalbruggen. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werden beide bruggen door de Duitsers opgeblazen. Na de bevrijding werd op deze plek in de Bosscheweg een vaste noodbrug gelegd, die zo hoog lag dat de schepen er onderdoor konden. In de volksmond werd die dus de hoge brug genoemd.

Na 150 meter begint een stukje straatweg met recente nieuwbouw. 

De nieuwbouwstraat eindigt alweer 150 meter verder, bij knooppunt 25 aan de Biestsestraat.

Aan de overkant op de hoek van de Bosscheweg lag vroeger een herberg met een drinkbak voor de paarden tegen de zijmuur. De herberg is nog tot 1930 café gebleven.

Linksaf gaat de Biestsestraat terug naar de kerk. Rechtsaf kunt u doorsteken naar knooppunt 02 of naar knooppunt 29, waarmee de route met circa 4 kilometer bekort wordt. 

De Regentenroute steekt hier de Biestsestraat over en volgt verder de Bosscheweg naar knooppunt 26, ruim een kilometer verder bij het oude schoolhuis van 1844 op De Schijf.

De Schijf (natuurgebied 13) dankt zijn naam aan het feit dat dit ruim een vierkante kilometer grote gebied enigszins bol is. Dit restant van een zandrug uit de tweede ijstijd is geheel bedekt met akkers. De Bosscheweg loopt hier dwars doorheen.

Na ruim 300 meter beginnen langs de weg de velden van plantenkwekerij Vromans. Op 11 uur komt dan aan de horizon de oude toren van Hilvarenbeek in zicht.

Na een flauwe bocht in de weg komt recht vooruit het oude schoolhuis in zicht.

Dit knooppunt ligt op de viersprong voor het eerste schoolhuis van de Biest annex herberg met één klaslokaal, gebouwd in 1844. Dit cultuurhistorisch monument, dat 40 jaar lang van grote betekenis is geweest voor de bevolking van de Biest, Driehuizen, Voort, Westrik en de Heuvel (gemeente Moergestel), dat tot voor kort nog geheel in oorspronkelijke staat was, is niet vermeld in de themagids.

Op deze viersprong kunt u linksaf via knooppunt 63 oversteken naar de Driehuizenroute bij knooppunt 64.

De Regentenroute gaat hier rechtsaf naar knooppunt 28 bij de Eksterhoeve die in de verte te zien is.

Na 800 meter komt de route bij knooppunt 28 uit op de Klein Westerwijksestraat, bij een van de oudste nog bestaande panden, de Eksterhoeve. In deze voormalige boerderij met een brouwerij is sinds 1969 weer horeca gevestigd, momenteel Restaurant Heerlijckheid de Eksterhoeve. Hier kan gegeten en gedronken worden.

De route vervolgt hier linksaf 800 meter langs de asfaltweg naar knooppunt 15 en vervolgens over 700 meter zandweg naar knooppunt 01.

U kunt de route hier ruim een kilometer verkorten door niet linksaf te gaan, maar om de Eksterhoeve heen direct rechtdoor naar knooppunt 01 (400 meter).

Na circa 300 meter ligt aan de linkerkant van de weg onder een dak van rode beuken de kapel van de Westrik ( 28). Op deze plek heeft een kapel gestaan vanaf de 8^ste eeuw. De eerste kapel, die waarschijnlijk al rond het jaar 700 gebouwd is, was gewijd aan Sint Lambertus. Daarmee is deze plaats de oudste bedeplaats van de wijde omgeving. De oude kapel is vervallen en in 1549 gaf keizer Karel V aan de bewoners van Groot Westerwijk toestemming tot herbouw. De grote kapel, die na de Tachtigjarige Oorlog dienst deed als schuilkerk, werd eind 18^de eeuw afgebroken. Op de plaats van het koor werd een nieuwe kleine kapel gebouwd. De huidige kapel is gebouwd in 1916.

Dit knooppunt bevindt zich in het hart van het oude gehucht Westerwijk, in de volksmond De Westrik. De oudste schriftelijke vermelding van deze “wijk” van de Biest is van 1147.

Een historisch ommetje

De Westerwijksestraat gaat over het viaduct verder aan de andere kant van de autoweg richting het Frankische leengoed Gorp. Onder aan het viaduct aan de overkant staat de Kruishoeve. Sinds 1390 staat voor deze boerderij een groot houten kruis, ter herinnering aan de ontmoeting met hertogin Johanna van Brabant, die onderweg van het kasteel van Turnhout naar ’s-Hertogenbosch ’s nachts met haar koets vast reed in de moerassen nabij Gorp. De boeren van de Westerwijk kwamen haar te hulp en als dank kregen zij een groot stuk woeste grond geschonken. Deze “gemeinte” van de Westrik is gemeenschappelijk bezit van de bewoners gebleven tot 1918, toen het is verkocht aan de eigenaar van het landgoed Gorp.

De route gaat voor het viaduct rechtsaf het Heiligstraatje op naar knooppunt   en na een afslag naar rechts door naar knooppunt , in het totaal 1 kilometer.

Bij dit knooppunt gaat de zandweg over in de Veldbraken (geen straatnaambord).

Op dit punt kunt u terugkeren naar de kerk door hier rechtsaf te gaan naar knooppunt 25 op de Biestsestraat en langs de Biestsestraat naar het startpunt bij 't Gebint (1,8 kilometer).

De route gaat 1 kilometer rechtdoor naar knooppunt 29. Na 300 meter bij een modern huis gaat de zandweg over in asfalt.

In het bosje tegenover dit huis ligt het witte huis waar lange tijd kunstschilder Fons de Kort gewoond heeft. Hij schilderde in de zestiger jaren de moderne kruisweg voor de in 2013 gesloten Antoniuskerk, die nu in de Peerke Donderskapel in Tilburg hangt.

Aan het einde van deze weg liggen de visvijvers De Biestse Oevers. Hier kan niet alleen gevist, maar ook gegeten en gedronken worden.

Direct daarna komt deze weg uit op de Biestsestraat bij de uitspanning met speeltuin De Gulle Brabander. Ook hier kan gegeten en gedronken worden. Dit café werd na het voltooien van het kanaal in 1923 gebouwd door een opzichter van de graafwerkzaamheden. Hij werd de eerste havenmeester van het kleine haventje aan de overkant van de straat en gaf het café de naam Havenzicht. Het in onbruik geraakte vervallen haventje werd rond de eeuwwisseling vervangen door een aanlegsteiger voor pleziervaartuigen.
De route steekt recht over en gaat over het parkeerterrein van De Gulle Brabander naar knooppunt 29 langs het kanaal.

Ook vanaf hier kan rechtstreeks teruggekeerd worden naar de kerk, langs de Biestsestraat of langs het kanaal –> Akkerstraat –> Kerkepadje.   

en over de brug   

In de gids en op de kaart is nog aangegeven dat de route een ommetje maakt over knooppunt 4 naar knooppunt 9 bij de Holenakkerbrug. Die omleiding is opgeheven. De route gaat nu van knooppunt 3 rechtsaf over de hoge kanaaldijk naar knooppunt 09. Dit laanachtige stuk kanaaldijk van 1,2 kilometer is een van de mooiste wandelpaden in de wijde omgeving, maar heeft de laatste jaren helaas ernstig te lijden van sluipverkeer. 

en over de brug 

 We zijn nu terug op de Akkerstraat bij de Holenakkerbrug. Ga de brug over.

Omdat dit een gecompliceerde kruising is, staat recht vooruit aan de overkant van de straat een tweede knooppuntpaal nummer 22. Ga hier linksaf over een stukje verharde kanaaldijk van 300 meter.

Het plekje halverwege dit stukje kanaaldijk wordt in de volksmond de Sus genoemd, naar een schaapherder die van 1955 tot 1982 in een houten kooi onder aan de dijk langs het kanaal woonde. Op het dak stond in de pannen de naam “Schaapskooi”, een verwijzing naar bierbrouwerij De Schaapskooi van het trappistenklooster bij Berkel-Enschot, waar de Sus vaak ging eten.

Ga aan het einde van de verharde weg nog 300 meter rechtdoor over de zandweg tot knooppunt 21. 

Bij knooppunt 21 bevindt zich een picknickplaats die uitnodigt om even uit te rusten.

De route gaat hier rechtsaf de Gemeint in over een eeuwenoude zandweg, de Leijdijk, die aan de overkant van het kanaal wordt voortgezet en afbuigt naar Moergestel. Dit verhoogde pad heet Leijdijk omdat het in natte periodes het water van het Spruitenstroompje tegenhield, zodat het niet de Gemeint kon overstromen. 

De Gemeint (25) is het restant van de woeste gronden die in de 14^de eeuw door de inwoners van de Biest zijn gekocht van Hertog Jan III van Brabant. Deze gronden besloegen ruim het oppervlak van het huidige dorp Biest-Houtakker. In de laatste twee eeuwen is het grootste deel ervan verkocht. Het nog resterende deel langs het stroompje waar de route nu dwars doorheen loopt en een strook aan de overkant van het kanaal zijn nog altijd eigendom van de inwoners van de Biest, een unicum in Nederland. In 1871 heeft de provincie Noord Brabant een gemeenschappelijke regeling ingesteld met het doel dit bezit van ons dorp en van nog een tweede dorp, Orthen bij Den Bosch dat inmiddels niet meer bestaat, te beschermen. In deze regeling is het dagelijkse beheer opgedragen aan drie “regenten” die uit en door de burgers van de Biest gekozen worden. Deze situatie bestaat nu nog en de opbrengsten van de gemeenschappelijke gronden komen nog steeds ten goede aan het dorp. 

Bij dit knooppunt wordt de Gemeintesdijk overgestoken. De route vervolgt rechtdoor over de Bundersweg (geen straatnaambord), die al snel een haakse bocht naar rechts maakt. Na 200 meter loopt de zandweg langs een bosje en vervolgens langs de minicamping om uit te komen bij knooppunt 68 op de Biestsestraat.

Voor de campinggasten is dit het eindpunt.

De route keert vanaf hier terug naar de kerk en verder via knooppunt 67 naar het beginpunt 23 bij 't Gebint.

Loop verder langs het fietspad aan de rechterkant van de weg tot aan het bruggetje over het Spruitenstroompje.

Het eerste huis aan de overkant van de straat is Biestsestraat 1. Een gevelsteen herinnert eraan dat op deze plaats kort voor de bevrijding twee verzetsmannen, de bewoner van dit huis Piet Leermakers en de Hilvarenbeekenaar Jan van Dongen, door de Duitsers werden vermoord. Beiden zijn in hun woonplaats met een straatnaam geëerd.
Op de plek van het volgende huis, Biestsestraat 3, stond tot aan het einde van de oorlog het café De Zeven Lindekes, genoemd naar de zeven lindebomen die tegenover het café stonden. Op 4 oktober 1944 werd het pand door de Duitsers platgeschoten. Na de oorlog werd het herbouwd en tot 1969 was het nog café. De naam “De Zeven Lindekes” is op de gevel aangebracht.

Het bruggetje over het Spruitenstroompje wordt Bevertbrug genoemd. Aangenomen wordt dat dit een verbastering is van Bedevaartbrug. De eerstvolgende straat linksaf bij knooppunt 67 is de Beverstraat, mogelijk een verbastering van Bedevaartstraat, het begin van een eeuwenoude zandweg naar de Voort. Lange tijd zijn over deze brug en via de Beverstraat bedevaartgangers naar de kapel van Onze Lieve Vrouw van de Voort gegaan.

Vóór het bruggetje staat langs het fietspad een kleine wegkapel (27). Dit kapelletje is enkele jaren geleden nieuw gebouwd op de plek waar in de 17^de en 18^de eeuw door talloze bedevaartgangers een wonderbeeldje van Onze Lieve Vrouw aanbeden werd. Dit pijpaarden beeldje werd op 16 juli 1643 gevonden in het Spruitenstroompje tegen de stroom indrijvend. Het beeldje in het kapelletje is een kopie.
Het beeldje werd in een houten kastje geplaatst, bevestigd aan de eerste van de zeven lindekes. Volgens de legende zou deze boom veel dikker gegroeid zijn dan de andere.
De lindes werden in de tachtiger jaren gekapt voor de aanleg van het fietspad. Enkele jaren geleden werden op initiatief vanuit de bevolking zeven nieuwe lindeboompjes geplant aan de andere kant van het bruggetje.

Volg na het bruggetje de Biestsestraat verder naar knooppunt 67.

 Bij dit knooppunt splitst de Driehuizenroute af, de Beverstraat in. Ga hier rechtdoor richting kerk.

De kerk is aangegeven als Cultuurhistorische bezienswaardigheid 26 op de kaart en in het themagidsje. De kerk is samen met de grote pastorie gebouwd in 1913, in 1914 gevolgd door de school met twee lokalen en het aangebouwde schoolhuis. Hierop vooruitlopend was twee jaar eerder aan de overkant al een café gebouwd, dat toepasselijk Kerkzicht werd gedoopt. Dit zijn alle vijf gemeentelijke “monumenten”. Dit in 1913/1914 nieuwe dorpscentrum smeedde de gehuchten Biest en Houtakker aaneen.
De kerk met de pastorie is sinds 2000 een rijksmonument. In de kerk bevond zich het wonderbeeldje van Maria, dat in 1643 gevonden is in het stroompje bij de Bevertbrug. De kerk is in 2013 gesloten en aangekocht door een coöperatie opgericht door enkele inwoners, met als doel het behoud van het gebouw.

  Eindpunt bij dorpscentrum 't Gebint